Huế với dòng sông Hương thơ mộng, hiền hòa! Huế với lăng tẩm cung đình cổ kính, trang nhã! Và một Huế rất riêng với nghệ thuật ẩm thực mang đậm bản sắc của vùng đất từng là kẻ chợ thanh lịch, nhẹ nhàng. Đặc sản Cơm hến – món ăn dân giã mà tinh tế, thể hiện đầy đủ nét đẹp trong nghệ thuật ẩm thực xứ Huế.
Món ăn Huế dù sang trọng hay bình dân cũng đều được người đầu bếp chuẩn bị tỷ mỉ, công phu và phải đảm bảo vừa ngon vừa đẹp. Cơm hến với thành phần đơn giản nhưng ẩn chứa bên trong là sự tinh tế đến mức cầu kỳ của người Huế, bởi vậy nó còn được xưng danh ý vị “cao lâu cồn” nhằm tôn vinh cái giản dị, mộc mạc, thanh đạm mang đầy chất Huế. Chính điều đó đã tạo nên sức hấp dẫn đặc biệt đối với du khách trong và ngoài nước.
Các món ăn Huế đều thể hiện một triết lý “nghèo mà sang”. Nói cách khác, ẩm thực Huế mang triết lý nghệ thuật, làm cho các thực phẩm bình dân hằng ngày trở thành những món ăn nổi tiếng, quyến rũ. Cơm hến cũng không ngoại lệ.
Đặc sản Cơm hến xứ Huế
Cơm hến trước đây thường chỉ xuất hiện trong các bữa cơm của gia đình nghèo. Ở Huế xưa, con nhà tầng lớp lao động phải ăn cơm hến, cơm độn. Những con hến được mò từ mương, sông, hồ lên, sau đó ngâm rửa sạch rồi luộc lên, trộn với cơm ăn cho qua bữa. Cái món ăn bình dị ấy thế nhưng lại làm ấm bụng bao thế hệ sỹ tử nghèo để họ nên danh khoa bảng.
Trải qua thời gian, con hến cũng trở nên quen thuộc với tất cả mọi người và được các quan yêu thích mà tiến cử vào cung như một thứ cơm quý.Tuy nhiên, dù vào cung với cái tên đầy chất thơ thì cái mộc mạc, bình dị của người Huế vẫn còn vẹn nguyên, đẹp đẽ.
Vào mỗi sáng tinh mơ, trên nhiều quãng sông, hồ nổi lên tiếng cào, xúc hến, tiếng khỏa nước lắp xắp rửa hến, tiếng lóc xóc trộn hến…
Cách làm món Cơm hến xứ Huế
Hến sau khi được ngâm nước gạo và rửa sạch, sẽ được nấu chín, sau đó chắt lọc lấy “cái hến”.Thường cứ 14 – 15 kg hến tươi mới được 1 kg “cái hến” để chế biến.
Thành phần của một tô cơm hến đầy đủ thường có đến 15 vị nhưng 2 nguyên liệu chính là cơm và hến phải được làm công phu và nghệ thuật nhất mới tạo ra một món ăn đúng điệu. Cơm để làm cơm hến phải nấu vừa chín tới, không dẻo, không dính, không nát; xới cơm ra rổ để cho nguội rồi đánh tơi ra từng hạt.
Cơm hến ngoài 2 thành phần chính là cơm nguội và hến, còn được trộn với nhiều nguyên liệu khác như rau húng, rau cần, xà lách, chuối bào, vài lát khế, ít giá sống, rau muống chẻ, đậu phộng rang dầu, hành phi, bột ngọt, mắm ruốc…
Sau khi pha trộn xong, tô cơm hến sẽ mang đầy đủ hương thơm của các loại rau, vị ngọt của hến và vị đậm đà của mắm ruốc. Bên cạnh đó, cơm hến lại rất cay, vừa ăn vừa xuýt xoa, nhưng với người Huế, cơm hến phải cay mới có thể cảm nhận hết được hương vị thơm ngon của nó. Sự cộng hưởng của các gia vị trong cơm hến sẽ đưa mùi thơm dâng lên mũi, vị ngọt thấm vào đầu lưỡi, chất béo lan trong miệng. Bên cạnh đó, cơm hến lại rất cay, vừa ăn vừa xuýt xoa, ăn đến đâu mồ hôi chảy ra đến đấy, nhưng với người Huế, như vậy mới có thể cảm nhận được hết hương vị thơm ngon của món ăn.
Một trong những đặc trưng của văn hóa Huế là văn hoá ẩm thực – một nghệ thuật ẩm thực mang nặng triết lý của con người nơi đây. Đó là một nghệ thuật ẩm thực được kết hợp giữa món ngon của Chăm xưa với món ngon Việt, món ngon dân gian Huế với món ngon của cả nước do giao lưu, hòa quyện với linh khí đất Thuận Hoá mà thành. Văn hoá ẩm thực Huế có một cội nguồn triết lý riêng, đặc trưng để mãi trường tồn với thời gian.